241 firma markaları ile Turquality destek programında, 11 yılda bugüne kadar resmi olmamakla birlikte yaklaşık 2.2 milyar tl. dağılmış durumda. Resmi bilgiler olmayınca artış oranlarını bulmak zor. Konuyla ilgili olarak Progroup uluslararası danışmanlık yönetim kurulu başkanı ve Yıldız teknik üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi, ile İstanbul Ticaret Üniversitesi öğretim görevlisi Dr.Salim Çam şu soruları cevapladı.
1. Kurulduğundan bu gine Turgualiyt kapsamı ve amacı sürekli genişledi. Sistem tam anlamıyla artık oturdu mu? Eksik kalan ve acilen tamamlanması gereken hususlar var mı varsa neler?
Türk ürünlerinin yurt dışında markalaşması ve Türk malı imajının yerleştirilmesi için yürütülen çalışmalar güncellenerek sürüyor. Para-kredi ve koordinasyon kurulu’nun yaptığı açıklamaya göre Turquality’nin desteklenmesi hakkındaki tebliğ’de değişiklik yapıldı. Resmi gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni tebliğe göre Turquality programı kapsamında
Kuruluşlar açıldıkları her yeni pazar için aldıkları desteklerden 5 yıl süresince yararlanabilecekler. Bunun dışında programdan ayrılan firmalar Ekonomi Bakanlığı’nın diğer tüm desteklerinden, programa dahil olanlar ise diğe bazı devlet desteklerinden faydalanabilecek. Turqualıty yeni tebliğ değişikliği ana hatları (01 haziran 2017) şunlardır:
Destekler, tl olarak belirlenmiştir. (eski uygulama abd doları idi.)
Destekler, ülke bazlı verilecektir. Her yeni hedef pazar 5 yıl destek kapsamında olacaktır. (eski uygulama 5+5 yıl, performansa göre 10 yıl idi.)
Değerlendirme sistemi getirilmiştir. Her yıl performans ölçümü yapılacaktır.
Yurt dışı fuar desteğinde ülke kriteri aranmayacaktır. 5 yıllık süre kriteri dışında tutulmuştur. (eski uygulamada 5+5 yıl boyunca faydalanılabiliyordu.)
Ürün geliştirme konusunda istihdam edilecek mühendis giderleri, destek kapsamına alınmıştır. (eski uygulamada yoktu.)
Ürün teşhir seralarının kira giderleri, destek kapsamına alınmıştır. (eski uygulamada yoktu.)
Depolama hizmetlerine ilişkin giderler destek kapsamına alınmıştır. (eski uygulamada yoktu.)
İlaç sektörüne yönelik ruhsatlandırma ve klinik test giderleri destek kapsamına alınmıştır. (eski uygulamada yoktu.)
Programdaki firmalar aynı zamanda türkiye ticaret merkezleri ve küresel tedarik zinciri desteklerinden de faydalanabilecektir. (eski programda desteklemiyordu.)
Program bitiminde firmalar, diğer desteklerden faydalanabilecektir. (eski uygulamada program bitiminde diğer devlet desteklerinden
1.1. Değişikliklerle ilgili sizlerin önerileriniz nedir?
Değişimin sonu yok. Yeni bir sistemi geliştirdiğiniz gün eskiyor. Tabi ki turqualıty’nin de eksik ve iyileştirilmesi gereken tarafları var. Bunlarla ilgili önerilerimiz şunlar:
Türk danışmanlık firmalarına turquality ön inceleme fırsatı verilsi,
Türk danışmanrlık firmalarına stratejik yol haritası hazırlama fırsatı verilmesi,
Turqualıty aday firmalar ön incelemeye girmeden stratejik planlama, iş planı, bütçe, süreç yönetimi ve işletme karnesi danışmanlık desteği verilmesi (bu hizmet şirketleri vizyoner düşünceye hazırlayacaktır)
Turqualıty kapsamına alınan firmalar her yıl muhakkak denetlensi,
Turqualıty kapsamına alınan firmalara yeşil pasaport verilsi
Turqualıty desteklerinde ar-ge, tasarım ve mühendis desteği gibi ihracat uzmanı desteği verilmesi
Turqualıty ligi oluşturulması gerekir. Çok fazla firma var. Bunlar segmentasyona tabi tutulmalı. Örneğin; turqualıty yıldızları, turqualıty markaları, turqualıty kuluçkaları gibi. Bu segmentlerin teşvik, destek kalemleri ve ödemeleri farklı olması lazım. Böylece kaynak israfı önlenmiş olur. Bu çerçevede kaynak planı yapılmalı.
Turqualıty yıldızları’na yurt dışı marka satınalmalarına destekler artırılması
Turqualıty kapsamına giren firmaların girdikten sonraki değerlendirmeleri daha ölçülebilir ve vizyoner kalemler olmalı. Örneğin, danışmanlık hizmetini 7 geç bitirmiş bitirmemiş değerlendirmesinden ziyade ilgili ülkede türk marka elçisi olarak markası ile ilgili kaç firmayla görüşmüş, müşteri memnuniyeti ne kadar artmış, verimlilik ne kadar artmış, maliyetler ne kadar düşmüş onlara bakılmalı. Özetle finansal performans, operasyonel performans, müşteri performansı ve insan kaynakları ile öğrenme performansına bakılmalı.
Her yıl bürokratlar, danışmanlar, firmalar bir araya gelip turqualıty arama konferansı yapılmalı.
Turqualıty başarı ödülü genişletilmeli.
Cumhurbaşkanı turquality markalarının liderlerini bir araya getirmelidir.
Programda b2b ve b2c markalar farklı kategorilerde değerlendirilmelidir.
Şirketlerin ne aldığı destekler açıklanmalı.
Proje destekleri daha hızlı geri dönmelidir.
Turqualıty’nin reklamı daha iyi yapılmalıdır.
Sanat ve sporda desteklerin yaygınlaştırılmalıdır.
Devlet kamu kuruluşlarına bu destekleri alan gibi markalar gibi “mevcut performansları” ve “kurumsal yetkinlikleri” ölçülmeli ve markalaştırılmalıdır.
Üniversitelerde uygulamalı turqualıty yönetimi dersi açılmalıdır.
Türkiye tanıtımlarında turqualıty’ye yer verilmelidir.
2. Turguality kuruldugu gunden bugune kadar turkıye kac dunya markası cıkardı?
Şu an 149 firmanın 159 markası turqualıty destek programı’nda, 71 firmanın 71 markası marka destek programı’ndan faydalanmaktadır. Dünya çapında marka olabilmek için vizyoner kültür gerekir. Bu kültür kodunu yayamazsak dünya çapında marka olmakta zorlanırız. Ama bu kadar kötümser olmayalım. Vizyoner kültür kodları yaygınlaşıyor. Dünya çapında aday markalarımız var.
3. Turguality den en cok faydalanan sektorler arasında teknolojının yeri neredeTurquality ilk çıkışı parekende sektörü ağırlıklıydı. Daha sonra endüstriyel ve ilk madde ve malzemeye gibi ürünleri de kapsamına aldı. Şu an hizmet sektörüde bu kapsama girdi. Hemen hemen tüm sektörler kapsamda. Ama teknolojiden kastınız endüstri 4.0 ise bu henüz görülmüyor. Bazı sektörler başladı.
4. Turgualityden destek alıp da hıc bır ılerleme kaydedemeyen firmalar ve boşa harcanan para oranı nedir?
Çok güzel bir soru sizi kutlarım. Türkiye’nin temel sorunu kaynak israfı. Bazı şirket sahipleri prestij olarak alıyor ve rafta tozlandırıyor. Yani denetime ödediği para israf, stratejik yol haritasına ödediği para israf haline dönüşüyor.
Bunun diğer sebebi “iş yapmama uzmanı” personel çalıştırmaları. Patron “turquality alın, yandaki komşu almış biz niye almadık” diyor. Turquality bu düşünceyle girmiş firmalar sonrasını takip etmiyor.
Gerçekten almak isteyen şirketlerde de bazen personel umursamıyor. Patronunda kafasında 2542 konu var. Hangi birine yetişsin. Kendi adına düşünmesi için personel alıyor. Personelin işini yine patron yapıyor. Personel “iş yapmama uzmanı” olduğu için iş yine patronun takibine kalıyor.
Bu tür kayıplar maalesef israf oluşturuyor. Sağlıklı takip ve kontrol gerektiriyor bu tür destekler.
5.2023 hedefleri dogrultusunda turguality desteklerinin nasıl şekil alması öngörülüyor. 2023 e kadar neler değişecek?
Biliyorsunuz 2023 vizyonu 500 milyar dolar ihracat. 2017 yılı temmuz yıllık 150 milyar dolar civarında. 2016 yılı temmuz yıllık 139 milyar civarındaydı. İhracatta %7,5 artış görülmektedir. 2015 yılında ihracatın ortalama kilogram fiyatı 1.44 iken 2016 yılına ihracatın ortalama kilogram fiyatı 1.37 düştü. Turquality alan firmaların ihracatının ortalama kilogramı 3 doların üzerinde bu da gösteriyorki 2023 vizyonunu turquality destekliyor. Türkiye genelinin ortalamı 3 dolar olsaydı şu an ihracatımız 328 milyar civarında olurdu. 2023 kadar tüm firmaları turquality iş modeline geçirmemiz gerekiyor. Tüm firmaların turquality kapsamına girmesi hepsi marka olacak anlamına gelmemeli. Bunlar arasında gerçekten mukayeseli üstünlüğü olan stratejik sektörlerden firmalar seçilmeli ve türkiye markalaştırma enerjisini mukayeseli üstünlüğü olan firmalara akıtmalıdır.
6. Turguality destegınden hala haberdar olmayan şirketler var mı varsa bunun oranı nedir tahmini olarak?
Turquality desteğini bırakın çalıştırdığı elemanın sigortasını belirli koşullarda devlet destek veriyor ondan bile haberi olmayan var. Yukarıda bahsettim sertifikasız “iş yapmama uzmanı” personel konusunda markalıyız. Şimdi biz bu arkadaşlara sertifika vereceğiz.
Nasıl yani siz iş yapmama uzmanlık sertifika programımı açacaksınız?!
Evet. Nasıl olsa bu arkadaşlardan çok var. Bari sertifika verelim tescillensinler. Bu arkadaşlara da ihtiyacı olan vardır herhangi bir gezegende iş bulabilirler. Bilmiyormusunuz? Yeni “armut piş azıma düş” gezegeni keşfetilmiş. Bu arkadaşları şimdiden sertifikalaştırıyoruz.
Mecazi anlamda söylüyorum tabi J biz konumuza dönelim. Turquality desteklerini bilmeyen bir çok ihracat yöneticisi var. Yukarıda bahsettim girişimcinin kafasında 2542 konu var. Girişimci adına düşünecek ve o düşünmesinden dolayı bedel alıp çalışan personel bunu girişimcisine hatırlatması lazım. Ama niye hatırlatsın. Kendisi iş korkağı. Korkaklar genelde çok konuşur, ülkesine atıp tutar, kendisinden önce bir başkasının yapmasını beklerler. Yalnız onlar televizyondaki yarışma programını kaçırmazlar. Sabah iş yerinde gündem akşamki yarışmanın kimin kazandığıdır. Böyle bir kişi turquality’yi niye düş
7. Yeni projelerden bahsetmıstınız onları anlatır mısınız?
Biz turquality delisiyiz. Ne dahili ne harici iş yapmama uzmanları proje heyecanımızı kıramazlar. Şimdi turquality alan patronları bir araya toplamaya çalışıyoruz. Ortak bir marka oluşturma konusunda bir projemiz var. Eğer turquality patronları kabul ederlerse ortak türk markası çıkarılacak. Belki de marka olmuş bir markayı türkiye’ye getireceğiz. Şimdilik sır. (iş yapmama uzmanları telaşlanmıştır şimdi onlara iş çıkacak)
Diğer projemiz yurtdışı yabancı danışmanlık firmaları türkiye’deki türk firmalarını denetliyorlar. Türk danışmanları niye denetlemiyor? Çünkü yurtdışında şube sayıları veya eleman sayıları yetersiz kalıyor. Yabancı danışmanlık firmalarına verilen bedeller türk danışmanlık firmalarına verilse yurtdışındaki yabancı firmaları bile satınalırlar. Bununla ilgili yönetim danışmanlığı odası kurmak istiyoruz. Şu an müsiad danışmanlık ve eğitim sektör kurulu başkanıyım. Sayın gümrük ve ticaret bakanlığımıza sözlü bildirdik. Ayrıca ekonomi bakanlığımıza yabancı danışmanlık firmalarla birlikte türk danışmanlık firmalarının da turquality denetimi yapması konusunu sözlü arzettik.
Hem ekonomi bakanımız, hem de gümrük ve ticaret bakanımıza şimdiden çok teşekkür ediyoruz.
8. Su an bu destekten kac fşrma yararlanıyor ve kac lıralık kaynak ayrılıyor toplamda. Bu kaynak yılda yuzde kac artıyor?149 firmanın 159 markası turqualıty destek programı’nda, 71 firmanın 71 markası marka destek programı’ndan faydalanmaktadır. 11 yılda bugüne kadar resmi olmamakla birlikte yaklaşık 2.2 milyar tl. Dağılmış durumda. Resmi bilgiler olmayınca artış oranlarını bulmak zor.
9. Turquality kapsamına girmeden öncesi ve sonrası şirketlerin süreçleri nasıl işliyor?
- Turquality öncesi turqualıty’ye aday firma ön inceleme için başvurusunu yapıyor.
- Başvuru kabul olursa firma türk markalarını denetlemek üzere şartlara uygun (o şartları bilgi açısından türk danışmanları karşılar ama fiziki kaynak açısından bir türk danışmanlık firmasının taşıması mümkün değil) yabancı firmalar denetliyor.
- Denetim’den sonra ekonomi bakanlığına rapor veriliyor.
- Verilen rapor ekonomi bakanlığında değerlendirilip, turqualıty kapsamına girip girmediği açıklanıyor.
- Kapsama girerse yine türk markaları yine benzer şartlardaki yabancı firmalar devlet destekli 8 haftalığına max. 800.000 tl. Alarak stratejik yol haritası hazırlıyor (bu yol haritasını bir türk danışmanlık firması hazırlayabilir ve ilgili yabancı danışmanlık firmalarına verilen bedeller türk danışmanlık firmalarına verilse türk danışmanlık firmaları fiziksel koşullarına sahip olabilirler)
Yani burada türk markasını markalaştırmak için türk danışmanlık firması nerede cevabını siz verin?
Danışmanlık ve eğitim sektör başkanı olarak bizim üyelerimiz arasında yabancı danışmanlık firmaları da var. Biz onlarla birlikte çalışıyoruz. Onlar da türk danışmanları niye bu kapsama alınmıyor diye bundan rahatsızlar zaten. Bizim yabancı danışmanlık firmalarıyla sorunumuz yok hatta ortaklıklarımız bile var. Ama niye size bu işler verilmiyor diye onlar sorunca bir türk danışmanlık ve eğitim sektör başkanı olarak utanıyorum.
Danışmanlık firmaları nasıl marka olacak? Aynı bilgi ve donanım bizim türk firmalarımızda da var. Ben abd ve almanya gezimde uçakta yanıma bir bürokrat oturmuştu. Ona şunu sordum: danışmanlık ve eğitim firmalarınızı nasıl markalaştırıyorsunuz? Önceliğiniz nedir? Bana söylediği önce kendi ülkemizdeki firmalara destek verir gelişmesini sağlarız. Her konuda olduğu gibi kendi ülkemiz ve firmalarımız önceliklidir. Bu konuda milliyetçiyiz demiştir. Onun hem bizim ülkemizde hem de dış ülkelerde markalaşmasını isteriz. Şartları uymuyorsa onu uygun hale getiririz. Siz de nasıl diye bana sordu? Ülkemi deli gibi sevdiğim için biz de de aynı dedim ama çok üzüntülüyüz bu konuda. Biz türk danışmanlar olarak iktisadi kalkınmada ve markalaşmada hazırız.
9.1. Yukarıda sıralamanızda firmalar turquality nasıl hazırlanıyor ön hazırlık için çalışmasına gerek var mı?
Stratejik planı, stratejik plana dayalı iş planı, bütçeleri ve kontrolleri olamayan ve bunları işletme karnesi dediğimiz sistemle yani finansal performans, operasyonel performans, müşteri performansı ve öğrenme performansı ile ölçmeyen ve içselleştirmeyen firmalar Turquality’i yönetmeleri çok zor.
Turquality bir iş modeli. Bunun için şirket bir yıl öncesinden yukarıda bahsettiğim konuları da hazırlanması gerekir. Öncesinde bu hazırlık olursa sonrasında stratejik yol haritası hazırlanmasına daha düşük destek verilerek tasarruf sağlanabilir. Ayrıca ön çalışma stratejik yol haritası başarısını artırır.
Ön hazırlık çalışmaları altında firmaları yanlış yönlendiren bazı danışmanlar var. Biz sektör olarak bunları da disipline etmeye çalışıyoruz. İşi olmayan yada bir işi olup, yan iş olarak danışmanlık yapanları, danışmanlığı işportacı veya tüccar zihniyetiyle bakanları sektörden çıkarmaya çalışıyoruz. Bu kişiler türk danışmanlık ve eğitim sektörü ile ilgili yanlış algı oluşturuyorlar.
Esas işi yönetim danışmanlığı olan firmalara yukarıda sıraladığımız, stratejik planlama, iş planı, süreç yönetimi, bütçe yönetimi ve işletme karnesi kontrolleri ile ilgili ön hazırlık çalışmaları ile ilgili hizmetler verilir ve içselleştirilir şirkete vizyon kültürü kazandırır. Bu ayrıca Turquality girdikten sonra hazırlanan stratejik yol haritasının ve kartlarını uygulamaya koyulmasını kolaylaştırır.
