Tedarik Zincirlerinde Hatlar ve Rekabet
Prof. Dr. Murat ERDAL ile İş Stratejileri ve Analitik – 4:
Uluslararası satınalma ve tedarik zinciri birimleri dış ticaret sektör dinamiklerini yakından takip etmektedir. Birim çalışanları küresel çapta operasyonları yürütürken doğal olarak konteyner hatları (=liner), forwarderlar, gümrük müşavirleri ve lojistik firmaları ile yoğun temas halindedir.
Satınalma ve tedarik zinciri yöneticileri mesleklerinin gereği olarak sektördeki gelişmeleri anlık takip etmektedir. Satınalma dergisi olarak dış ticaret ve gümrük operasyonları, konteyner navlun değişimleri ve trendler hakkında düzenli bilgilendirme sağlamaktayız. Özellikle sektöre yeni giren arkadaşlarımızın konteyner taşımacılık sektörünü yakından tanımalarını tavsiye ediyorum. Böylelikle gerçek maliyet analizi, teslimat süreleri ile birlikte doğru bir “planlama” yetenekleri gelişecektir.
Sektörden gelen haber ve verileri düzenli bir şekilde gözden geçirmek yöneticilik perspektifinin oluşmasına katkı sağlayacaktır. Bu yazımda liner taşımacılık sektörü, sektörel istatistikleri ve rekabet yapısını ele alacağım.
Mevcut İttifaklar
2M Alliance = Maersk ve MSC
Ocean Alliance = CMA CGM, COSCO SHIPPING, Evergreen ve Orient Overseas Container Line (OOCL)
THE Alliance = Hapag-Lloyd, HMM, Ocean Network Express, Yang Ming
Konteyner Deniz Taşımacılığında Hatlar ve Rekabet
Konteyner deniz taşımacılığında hatlar (=liner) dünya ticaretinin stratejik aktörleridir. Liner taşımacılık sektöründe pazara giriş hayli zordur. İlk yatırım maliyetleri hayli yüksektir. Gemi satınalma ( ve kiralama), ağ (network) yapısının kurulması, sektör paydaşları (lojistik firmaları, müşteriler vb.) ile güvene dayalı ilişkilerin inşası kısa sürede sağlanamamaktadır. Sektör, dünya ekonomisi, arz-talep dengeleri ve içinde barındırdığı riskler açısından sürekli bir devinim halindedir. Sektörde ayakta kalmak zordur. Sektöre girmek bu denli zor iken sektör dışında kalmak (şirketin batması) o derece kolaydır.
Bu dinamikler çerçevesinde Gemi Paylaşım Anlaşmaları (Vessel Sharing Agreements – VSA’s) sektörün gelişimi için çok değerli görülmüştür.
Bununla birlikte AB Konsorsiyum Blok Muafiyet Yönetmeliği (Consortia Block Exemption Regulation (CBER) liner taşımacılık şirketlerine bir özgürlük alanı sağladığı söylenebilir.
Konteyner deniz taşımacılığında hatlar arasında stratejik iş birlikleri (ittifaklar) belirli dönemlerde gerçekleşmektedir. Günün koşullarına göre bu iş birlikleri dağılabilmekte ya da yeni ittifaklar inşa edilebilmektedir.
Dünya çapında müşteri ağını genişletmek, daha fazla gemi paylaşımı ile daha fazla güzergah ve limanda servis verebilmek, işletim maliyetlerini yönetmek ve daha yüksek karlılık rakamlarına ulaşmak adına sektörde yer alan diğer hatlarla stratejik iş birliklerine yönelmektedirler.
İttifak üyelerine ölçek ekonomisinin faydalarını sağlamaktadır. Böylelikle büyük bir rekabet gücü elde edilmektedir. Geniş servis yeteneği, konteyner konsolidasyonu, gemi doluluk oranının yükseltilmesi, maliyetlerin düşürülmesi anlamını taşımaktadır. Tüm bu faydaların bileşkesi olarak da küresel rekabet ortamında rakiplere üstünlük sağlanmaktadır. Pazara yeni bir oyuncunun girmesi de neredeyse mümkün olamamaktadır.
Liner Şirketlerin Pazar Payları ve Rekabet
Alphaliner tarafında 8 Ağustos 2024 yayınlanan 100 liner şirket verilerine bakıldığında ilk on firmanın gücü ve rekabet yapısı çok net görülmektedir. Küresel konteyner taşımacılığında aktif 7.047 gemi ve 30,425,900 TEU kapasite bulunmaktadır. İlk on şirkete ve özellikle üç ana ittifakın Pazar hakimiyetini yakından inceleyelim.
2M Alliance toplam % 34,4 pazar payına sahiptir. 2M Alliance bünyesinde MSC 847 gemi Maersk 713 gemi toplam 1.560 gemi hizmet vermektedir. 2M Alliance konteyner kapasitesi 10.388.688 TEU dur.
Ocean Alliance toplam % 28,9 pazar payına sahiptir. Ocean Alliance bünyesinde toplam 1.372 gemi ve 8.724.536 TEU konteyner kapasitesine sahiptir.
THE Alliance toplam % 18,7 pazar payına sahiptir. THE Alliance bünyesinde toplam 702 gemi ve 5.655.517 TEU konteyner kapasitesine sahiptir.
ZIM İlk 10 liner taşımacılık şirketi arasında 9. Sırada bulunmaktadır. İsrail kökenli şirket pazarın % 2,5’na sahip olup konteyner kapasitesi 747.194 TEU dur.
Küresel konteyner taşımacılığı yapan ilk on şirket pazarın yaklaşık % 85’ini kontrol etmektedir. On şirketin rekabet gücünü daha rahat anlayabilmek adına ülkemizden liner firmalarımızın verilerine bakmak faydalı olabilir.
ARKAS (Emes) listede 33. sırada yer almaktadır. 34 gemisi 54.462 TEU konteyner kapasitesi bulunmaktadır. Diğer bir Türk şirketi 57. sıradaki Turkon, 8 gemi ve 15.703 TEU kapasiteye sahiptir.
Gelişmeler
AB Konsorsiyum Blok Muafiyet Yönetmeliği (CBER) 25 Nisan 2024 tarihinde sona erdirildi. Gerekçe olarak piyasa koşullarının değiştiği ve bu yasal çerçevenin artık amacına hizmet etmediği belirtildi. 25 Nisan 2024 tarihinden geçerli olmak üzere %30’dan az pazar payına sahip konsorsiyumlar (ittifaklar), artık daha önce muaf tutuldukları AB anti-tröst yasalarına tabi olacaklar.
“Hapag-Lloyd The Alliance’tan ayrılacak ve mevcut 2M Alliance’ın sona ermesinin hemen ardından Şubat 2025’ten itibaren Maersk ile ‘Gemini Cooperation’ adı altında bir ortaklık başlatacak.”
Yaşanan gelişmeler hatlar ve taşımacılık sektörü açısından değerli olduğu kadar kuşkusuz yük verenler (üreticiler ve ticaret yapanlar) açısından da değerlidir. Hatlar bir hizmet üreten, ithalatçı ve ihracatçılar ise yükün gerçek sahipleridir. Bu nedenle pazar ve rekabet yapısındaki değişimlerin etkileri tüm sektörlerde hissedilecektir.
Sektörde 2025 yılından başlayarak yeni gelişmeler beklenmektedir.
Prof. Dr. Murat ERDAL
Kaynaklar:
· https://www.porteconomics.eu/big-news-the-restructuring-of-liner-shipping-alliances/
· Alliances in Container Shipping, https://porteconomicsmanagement.org/pemp/contents/part1/ports-and-container-shipping/alliances-container-shipping/
